Tüm Ürünlerde Ücretsiz Kargo

İslami Sanatlar Nedir?

Ekim 20, 2020

İslami sanatlar; İslam coğrafyasında üretilen ve İslam kültüründen izler taşıyan sanat dallarıdır. İslam dininin ortaya çıkışından günümüze kadar gelen, gelişen ve İslam’dan etkilenen tüm sanat dallarını bu sınıflandırmaya sokmak mümkündür. İslam, Arabistan’dan başlayıp, Mısır, Suriye, Mezopotamya, İran, Anadolu, Kuzey Afrika gibi birçok ülkeye yayılmıştır. Dolayısıyla ulaştığı coğrafyaların kültürünü ve geleneklerini de sanat eserlerine yansıtmış ve zengin bir çeşitlilik ortaya çıkmıştır. Geleneksel İslami sanat denildiğinde akıllara ilk olarak hat sanatı (kaligrafi), tezhip sanatı, minyatür sanatı, ebru sanatı gibi sanat dalları gelmektedir. Bu yazımızda “İslami sanat nedir?” sorusuna cevap vermeye çalışırken bir yandan da her bir sanat dalı hakkında kısa açıklamalar yapmaya çalışacağız. 


 

İslami Sanat Nedir?

İslami sanatlar, İslam kültürünün büyük bir bölümünü meydana getirir. İslami sanat ile kastedilen İslam topraklarında üretilmiş, İslam kültüründen izler taşıyan sanat eserleridir. Eserlerin mutlaka Müslümanlar için veya Müslümanlar tarafından üretilmiş olması gerekmez. Nitekim birçok Hristiyan ve Yahudi sanatçı İslami sanat eseri verdikleri gibi, Müslümanlar tarafından yapılan bazı sanat eserlerinin alıcıları da gayrimüslimlerdir. Zaman zaman İslami sanat eserleri ve sanatçılar diniden ziyade milli sanat açısından değerlendirilmişlerdir. Ancak bu genelde yanlış bulunur, çünkü İslami sanatlarda tarih boyunca ortak değer ve vurgu İslam’dır. Gelin şimdi kısaca İslami sanat dallarına bir göz atalım.

 

Hat Sanatı

Batılıların kaligrafi olarak bildiği bu sanat dalı, Osmanlıcada hüsn-i hat olarak geçer. Arapça kökenli hat kelimesi çizgi anlamına gelir. Hat sanatı kısaca, Arapça harfleri kullanarak güzel yazı yazma sanatıdır. Hat sanatını icra eden kişiye ise “hattat” adı verilir. Hat sanatında birkaç tür bulunur. Bunlar arasında; Sülüs, Rik’a, Celi, Nesih, Tuğra, Ta’lik, Divani, Kufi, Tevki, Sudani, Mağribi, Gubari sayılabilir. Ülkemizde çok sayıda hat sanatı örneğine rastlamak mümkündür. Özellikle Osmanlı döneminde hat sanatı zirve noktasına çıkmış ve bu dönemde eşsiz eserler verilmiştir. 

Hat sanatı bir tür güzel yazı sanatı olsa da, günümüzdeki esas amacı süslemedir. Matbaanın icadından sonra bu yazılar tamamen dekoratif amaçlı kullanılmaya başlanmıştır. Büyük incelik gerektiren zahmetli bir sanat olduğu için, uzun yazılarda kullanılması pratik değildir. Hat sanatı belli bir kuralı olan bir sanat dalı değildir. Zaman içinde kazanılan deneyim ve el alışkanlığı neticesinde güzel eserlerin ortaya çıktığını söylemek mümkündür. Hat sanatında kullanılan belli başlı malzemeler arasında; hat mürekkepleri, hokka, makas, yazı takımı, hat bıçağı, kamış kalem, kalemtıraş, kuşe gibi malzemeleri sayabiliriz. İlgili yazımıza buradan göz atabilirsiniz.

Tezhip Sanatı

Tezhip, Arapça zeheb (altın) kelimesinden gelmektedir. Altınlamak yani altın ile süsleme sanatıdır ve İslami yazılı eserleri süslemek için kullanılır. Tezhip sanatını icra eden erkeklere “müzehhip”, kadınlara ise “müzehhibe” adı verilir. Türklerde Karaman ve Germiyan Beyleri, Akkoyunlu, Karakoyunlu ve Osmanlı dönemlerinde önemli tezhip sanatı eserleri verilmiştir. Osmanlı Dönemi “Baba Nakkaş” üslubu olarak bilinir. Döneme adını veren Baba Nakkaş ise Şeyh Muhammed Bayezid’dir.

 

Ebru Sanatı

Ebru sanatı; Osmanlı Döneminde ortaya çıkan, özel bir karışım üzerine yine özel bir teknikle boyalarla şekil verilmesi ve bu şeklin kağıda geçirilmesi ile ortaya çıkan bir sanattır. Renklerin su üzerindeki ahenkli dansı demek gayet yerinde bir tabir olacaktır. Ebru sanatı, adını Farsça bulut anlamına gelen “ebri” kelimesinden almaktadır. Bu sanatın bilinen en ünlü sanatçısı, Ayasofya Cami Hatibi, Hatib Mehmet Efendi’dir.

 

Minyatür Sanatı

Çok ince işlenmiş ve küçük boyutlu resimlere ve resim sanatına verilen isimdir. Minyatür, adını kırmızı renk veren kurşun oksidin Latince karşılığı “minimum”dan almaktadır. Türklerde nakış olarak geçtiği için minyatür sanatçıları “nakkaş” olarak anılmaktadır. Osmanlı Dönemi minyatür eserlerinde sıklıkla; saray hayatı, padişah portreleri ve tarihi olaylar konu edilmiştir. Kanuni Sultan Süleyman’ın Şeyh Abdullatif’i kabulünü anlatan minyatür de buna örnek verilebilir. Minyatürler bu bağlamda belge niteliği de taşırlar.

 

Çini Sanatı

Çini sanatı; vazo, sürahi, tabak gibi eşyaların üzerine işlenen motif ve renklendirme sanatıdır. Seramik sanatı olarak da bilinmektedir. Tarihte Karahanlılar, Anadolu Selçuklu, Büyük Selçuklu ve Osmanlı dönemlerinde çini sanatı eserlerine rastlanmaktadır. İznik Yeşil Cami, Bursa Yeşil Cami, Bursa Muradiye Cami, Edirne Muradiye Cami, Edirne Şah Melek Paşa Cami, Çinili Köşk, İstanbul’da Yavuz Sultan Selim Cami ve Türbesi, Haseki Medresesi, İstanbul Mahmut Paşa Türbesi, Osmanlının çinicilikte verdiği ilk örnekler olarak bilinir.

 

Kalem İşi Sanatı

Kalem işi; mimaride, duvarlarda, kubbelerde, tavanlarda, ahşap, taş ve bez gibi zeminler üzerine renkli boyalar ve altın varak kullanılarak yapılan bir tür süsleme sanatıdır. Bu sanatı icra edenlere “kalemkar” denilir. Bu sanat dalında verilmiş eserler sıklıkla Osmanlı döneminde görülmektedir. Bursa, İznik, Edirne’de sıva üstü kalem işi eserleri görülür. Bunun yanında 16. yüzyıl Mimar Sinan eserlerinde ahşap üzeri kalem işi eserlerine rastlanabilir. 

 

Cilt Sanatı

Kitap, mecmua ve albümlerin yapraklarını korumak ve dağılmasını önlemek için yapılan kaba “cilt” adı verilmektedir. Cilt sanatı ile uğraşan kişilere “mücellit” denir. En eski cilt sanatı örnekleri 4. yüzyıla ait papirus üzerine yapılan kaplamalardır. Türklerde ise Uygurlar Döneminde cilt sanatı örnekleri verilmiştir.

 

Kat'i Sanatı

Kat’i sanatı; kağıt ve deriden oyma ve kesme yöntemleriyle yapılan bir süsleme sanatıdır. İran kökenli olduğu da söylenilen bu sanatın, yaklaşık 500 yıllık maziye sahip olduğu bilinmektedir. Osmanlı 16. yüzyılda bu sanat ile tanışmış ve en güzel eserler de Kanuni Döneminde ortaya konulmuştur.

İslami sanatların en güzel örneklerini Aşiyan Sanat’ta bulabilirsiniz. Aşiyan Sanat internet sitesine girerek birbirinden güzel İslami sanat eserlerine ulaşabilir ve yaşam alanlarınızı renklendirmek ve uhrevi bir hava katmak için satın alabilirsiniz. Ebru, hat, tezhip ve diğer İslami sanat eserleri için sizi internet sitemize bekliyor.

Paylaş